CARE-dorpen

Aarle


Wat weten we van de geschiedenis van dit buurtschap?

Waar graven we onze putjes?

Een impressie van het gemeenschaps-archeologisch onderzoek

Wat hebben we geleerd over de oorsprong en ontwikkeling van dit buurtschap?

 01


INLEIDING

Geschiedenis van Aarle

Aarle is een gehucht bij Best. De plaatsnaam verwijst naar een waterloop (Aa-) nabij een bos (-Lo). Deze beek vinden we ook nog terug in huidige landschap. Ook het agrarische karakter van de vroegere gemeenschap spreekt nog uit de diverse oude langgevelboerderijen die het straatbeeld sieren. Tot 1819 was Aarle bestuurlijk onderdeel van Oirschot, maar vormde daarbinnen een zelfstandige herdgang. Dat wil zeggen dat de belangrijke taken in het leven van alledag gemeenschappelijk waren georganiseerd zoals het gebruik van de gemene gronden voor het weiden van schapen en runderen.

 

Aarle lag aan de doorgaande weg van Oirschot naar Son. Het heeft geen echte kern, maar bestaat uit een cluster boerderijen gegroepeerd rondom drie kruispunten en een lint van huizen langs de Broekstraat. Op een kleine brink op een van deze wegsplitsingen staat de Sint-Anna kapel. Het huidige bedehuisje werd gebouwd in 1837, maar zeker al aan het begin van de zeventiende eeuw heeft hier een kapel gestaan. In 1628 wordt immers vermeld dat er een nieuwe stenen kapel wordt gebouwd ter vervanging van een houten exemplaar. Wanneer de eerste kapel werd gebouwd is niet bekend.

Wanneer we iets beter kijken naar de oude structuur van het landschap blijkt de herdgang te zijn ingeklemd tussen vijf grotere akkercomplexen. De boerderijen liggen aan de buitenranden van deze bouwlandblokken en aan de kruisingen van de wegen die deze blokken scheiden. Uit archeologisch onderzoek op een van de akkercomplexen blijkt dat deze bewoning aan de rand zijn oorsprong heeft in een middeleeuwse hoeve uit de late 9e eeuw die te midden van het bouwland was gelegen. De eerste tijd was deze bijzonder plaatsvast, maar vanaf de 12e eeuw worden opvolgende boerderijen en afsplitsingen daarvan stapsgewijs naar buiten verplaatst tegelijk met de uitbreiding van het akkercomplex. De zone van de huidige bebouwing wordt vermoedelijk tussen de 13e en de 15e eeuw bereikt. Of dit ook voor de andere akkerblokken geldt is nog de vraag.

Tot de herdgang van Aarle behoorden in de late middeleeuwen ook enkele grotere hoeven. Een aantal hiervan is bekend:

Het goed te Aarle

De Heuvel

Het Marselaar

Het Hagelaar

Ten Schoot

 02


PROEFPUTJES

Opgravingsputjes

Aarle lijkt te zijn ontstaan uit de clustering van hoeven die eerst te midden van hun bouwland lagen. Op basis van dit nederzettingsmodel hebben we de locatie van de proefputjes gepland.

Daarbij zochten we locaties op elk van de akkerblokken waarvan aan het begin van de 19e eeuw hoeven stonden aan Aarlese zijde en/of waar vandaag de dag nog een oude boerderij te vinden is. Ook werd een historisch erf geselecteerd (vml. Ten Rodeken) op het tussenliggende terrein en het perceel van de Sint-Annakapel.

Bij de pilot-opgraving hebben we vijf proefputten onderzocht. Drie daarvan lagen aan de rand van een groter akkerblok, de andere twee lagen op een veld daartussenin.

Impressie opgraving 2019

"Bouwen aan een nieuw initiatief voor archeologisch onderzoek samen met de erfgoedgemeenschap is inspirerend en uitdagend" 

03


IMPRESSIE

In het weekeinde van 13 & 14 mei 2019 hebben we een pilot-onderzoek uitgevoerd in Aarle. Samen met de buurt en erfgoedvereniging 'Dye van Best' groeven we vijf proefputjes in de hertgang.

 04


BEAUTY & ART

Resultaten van het onderzoek

In onderzoek